دیلا (Diella) اولین وزیر هوش مصنوعی، دستیار هوشمندی كه نامش به معنای خورشید است، برای نظارت بر مناقصه‌های دولتی و مبارزه با فساد اقتصادی طراحی شده و حضور فیزیكی ندارد.
آلبانی اولین وزیر هوش مصنوعی در جهان را منصوب كرده است. دولت آلبانی به رهبری ادی راما، نخست‌وزیر این كشور، یك وزیر مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی به نام «دیلا» (Diella) را معرفی كرده و با این خبر، جنجال رسانه‌ای ایجاد كرده است.
این تصمیمی تاریخی است كه طی آن یك ربات هوش مصنوعی برای نخستین بار در جهان به‌عنوان عضو كابینه معرفی می‌شود البته این یك اقدام نمادین است.
راما هدف از این اقدام را مبارزه با فساد در مناقصات دولتی و افزایش شفافیت در قرارداد‌های عمومی عنوان كرده است.
دیلا كیست و چه می‌كند؟
دیلا در زبان آلبانیایی یعنی «خوشید». این ربات در گذشته هم در قالب یك دستیار مجازی برای راهنمایی مردم در دریافت اسناد رسمی در پلتفرم e-Albania فعال بوده و طبق ادعای دولت، به بیش از یك میلیون متقاضی كمك كرده است.
اكنون قرار است در مقام «وزیر مجازی مناقصات عمومی» تمام روند مناقصات را خودكار، سریع، شفاف و بدون نفوذ انسانی كند.
ادی راما می‌گوید: «ما با یك تیم درخشان بین‌المللی همكاری می‌كنیم تا اولین مدل تمام‌هوشمند برای مدیریت مناقصات عمومی را بسازیم... می‌خواهیم تمام نفوذ‌های احتمالی انسانی را حذف كنیم.»
اقدام آلبانی چه اهمیتی دارد؟
فساد گسترده یكی از موانع اصلی عضویت آلبانی در اتحادیه اروپا به شمار می‌آید. اتحادیه اروپا بار‌ها تاكید كرده كه مبارزه با فساد پیش‌شرط پیوستن آلبانی تا سال 2027 است.
به گفته دكتر اندی هوژا، پژوهشگر كینگز كالج لندن: «اگر دیلا بتواند روند مناقصات را شفاف كند، می‌تواند ابزاری برای رسیدن به این هدف باشد.»
همچنین كارشناسان می‌گویند الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند بررسی صلاحیت شركت‌ها را سریع‌تر و دقیق‌تر از انسان انجام دهند و احتمال نفوذ، رشوه یا تبانی را كاهش دهند.
دیدگاه‌های منتقدان به ربات وزیر
واكنش‌ها در داخل آلبانی دو قطبی بوده است: طرف مخالف دموكرات این اقدام را مضحك و غیرقانونی خوانده است. برخی ناظران هم گفته‌اند راما معمولا اصلاحات را با نمایش و جنجال همراه می‌كند و ممكن است این هم صرفا یك شوی تبلیغاتی باشد.
با این حال، حتی منتقدان هم می‌پذیرند كه اگر دیلا از سطح نمادین فراتر برود، می‌تواند اعتماد عمومی را به دولت افزایش دهد.
چرا هوش مصنوعی برای مبارزه با فساد مناسب است؟
هوش مصنوعی امكان بررسی سریع و دقیق مدارك شركت‌كننده‌ها را دارد. همچنین می‌تواند داده‌ها را از مسیر حذف ارتباط انسانی، بدون تغییر به ثبت برساند.
كاهش زمان و هزینه مناقصات و همچنین كاهش امكان درز اطلاعات یا تبانی پشت‌پرده هم از دیگر مزایای استفاده از هوش مصنوعی است. در نهایت هم ردپای دیجیتال برای نظارت عمومی و قضایی ایجاد می‌شود.
در واقع، دیلا می‌تواند همان چیزی باشد كه بوروكراسی سنگین دولتی را به سامانه‌ای شفاف و قابل اعتماد تبدیل كند.
چالش‌های بهره‌گیری از هوش مصنوعی وزیر
پروژه‌ای كه آلبانی آغاز كرده به‌رغم مزیت‌ها، با چالش‌هایی هم همراه است. برای مثال، نبود قوانین مشخص برای مسئولیت حقوقی تصمیم‌های یك ربات از مهم‌ترین مسائل است.
نیاز به آموزش گسترده كاركنان دولت و شركت‌ها و همچنین احتمال خطا یا سوگیری الگوریتمی از دیگر چالش‌هاست. در نهایت خطر تبدیل شدن به ابزار تبلیغاتی صرف بدون اثر واقعی جزو اصلی‌ترین چالش‌هاست.
راما می‌گوید حتی اگر دیلا بیشتر جنبه نمادین داشته باشد، فشار روانی و رقابتی بر وزرای انسانی وارد می‌كند تا عملكرد خود را ارتقا دهند و به همین دلیل معتقد است به‌رغم چالش‌ها، گزینه‌ای مطلوب خواهد بود.
