شب اول ربیع الاول را لیله المبیت نامیده‌اند . دلیل این نام خوابیدن حضرت علی (ع) در رختخواب پیامبر (ص) و آغاز هجرت نبی اعظم (ص) از مكه به مدینه است .
به همین مناسبت یادداشتی را در این مورد باهم میخوانیم:
سال سیزدهم هجری است، مسلمانان تحت ستم مشركان مكه، براساس پیمان های سال 11 و 12 بیعت مردم مدینه، بویژه بیعت الحرب كه در عقبه منی شبانه بسته شد مردم یثرب شهر خود را در اختیار مسلمانان قرار دادند و بدستور رسول خدا (ص) ودر پاسخ به دعوت مردم یثرب كم كم مسلمانان به سوی مدینه هجرت كردند و درمكه از تعداد مسلمانان كاسته شد.
در روزهای پایانی صفر سال چهاردهم بعثت، مكیان اطمینان پیدا كردند كار مسلمانان جدی شده و شهر یثرب را برای اقامت انتخاب كرده اند و پیامبر تعداد كمی مسلمان همراه دارد ، با این حساب در دارالندوه جمع شدند و به مشورت پرداختند كه با پیامبری كه حتی مشركان او را امین می دانستند چه كنند. پیشنهادهایی مطرح شد، بعضی گفتند در چاه بیاندازیم و بالای سرچاه نگهبانی بدهیم تا غذایی به او نرسد، بعضی گفتند سوار برشتر كرده در بیابان‌ها رها كنیم . ابوجهل پیشنهاد كرد از هر قبیله‌ای یك جوان برنا انتخاب كنیم تا شبانه وقتی به خواب رفت، دسته جمعی به او حمله كنیم تا از پای در آید .
پیشنهاد آخر مورد تایید قرار گرفت (ابن هشام شیطان ، شیخ نجدی را در این تصمیم شریك می داند) و تصمیم جلسه با مشورت شیخ نجدی براین شد كه نمایندگان قبایل مختلف دسته جمعی به خانه پیامبر (ص) حمله كنند و پیامبر را با هم از پای درآورند و به دین ترتیب برای خونی كه ریخته شده ! هیچ قبیله ای متهم نشود و تمام قبایل در این كار شریك باشند .
پیامبر (ص) از طریق جبرییل به توطئه مكیان پی برد، و با اطلاع از توطئه حضرت علی (ع) را خواست و ماجرا را برای او بازگو كرد و از او خواست شب در رختخواب او بخوابد و خود شهر را ترك كند. علی (ع) با شنیدن ماجرا اعلام آمادگی كرد و پاسخ مثبت داد . اما از پیامبر سوال كرد كه اگر در بستر شما بخوابم شما به سلامت می‌مانید ؟ وقتی پاسخ مثبت از پیامبر شنید ، سجده شكر بجای آورد و در خانه ماند و در رختخواب پیامبر آرمید. پیامبر (ص) شبانه با استفاده از تاریكی، در شب اول ربیع الاول از منزل حركت كرد . مكیان مطابق نقشه از پیش تعیین شده ، شبانه اطراف خانه پیامبر اجتماع كردند تا ساعت موعود برسد . نیمه های شب با شمشیرهای آماده به محل استراحت پبامبر حمله ور شدند و شمشیر ها را آماده فرود كردند كه با برچیده شدن رو انداز ، با علی (ع) مواجه شدند كه به جای پیامبر (ص) در بستر آرمیده بود و با این تدبیر نقشه مشركان مكه برباد رفت .
پیامبر (ص) پس از خروج از منزل با تلاوت آیات اولیه سوره یس از بین مشركان كه منتظر بودند شب فرا رسد و نقشه شیطانی خود را عملیاتی كنند گذشتند و در بین راه ابوبكر را دیدند و او را هم همراه خود كردند و از طرف جنوب برخلاف راه مدینه كه شمال مكه است ،از شهر خارج شدند و در غار ثور استقرار پیدا كردند .
كاری كه علی (ع) در لیله المبیت انجام داد از خود گذشتگی بزرگی بود كه درتاریخ ماندگار شد. مفسران آیه" ومن الناس یشری نفسه ابتغاء مرضات الله" (در میان مردم كسانی هستند كه در جستجوی رضای خدا از جان خویش می گذرند ) را در شأن امام علی به خاطر این از خود گذشتگی دانسته اند.
مدت اقامت حضرت در غار را دو یا سه روز نوشته اند . مشركان هم با شناسایی رد پا تا درب غار رفتند ولی با حكم خداوند با تار عنكبوت و لانه كبوتر مواجه شدند .
مشركان تمام تلاش خود را برای دستگیری پیامبر (ص) بكار گرفتند وحتی برای یابنده او صد شتر در نظر گرفتند ! پیامبر به همین دلیل از بی‌راهه و مسیری طولانی‌تر راه مدینه را در پیش گرفتند و هجرت را با ورود به مدینه آغاز كردند . مسیر 5 روزه مكه به مدینه با دو یا سه شب اقامت در غار ثور 12 روز به طول كشید و در 12 ربیع الاول پیامبر (ص) در میان چشم های منتظر مردم مدینه وارد محله قبا شدند .
هجرت پیامبر (ص) از مكه به مدینه نقطه عطفی در گسترش اسلام به شمار می رود .
مردم مكه با این كه شناخت كاملی از پیامبر (ص) و تبار ان حضرت داشتند، بدلیل موقعیت اجتماعی و اقتصادی و داشتن روحیه سرمایه داری نتوانستند دعوت پیامبر (ص) را بپذیرند و پیامبر با 13 سال رنج و قبول شكنجه، سختی ها ، تحریم و فشارها! به امر الهی، بالاخره تصمیم به هجرت گرفتند و شبانه هجرت را آغاز كردند . هجرتی كه مقدمه‌ای شد برای گسترش اسلام و توسعه این دین جهانی .
اهمیت این هجرت و عظمت آن در تاریخ اسلام به حدی بود كه بعدها كه تصمیم گرفته شد برای دنیای اسلام تقویم و روز شمار تهیه شود، هجرت پیامبر (ص) را به عنوان مبدا تاریخ قراردادند و بدین گونه تا امروز نام هجرت افتخار سالشمار همه مسلمانان گشته است .
